امین شایسته پیمان دار (مشاوره)

برنامه ريزي كاربري اراضي با هدف كمينه سازي فرسايش در حوزه آبخيز مندرجان اصفهان

چکیده:

افزايش جمعيت و بهره­برداري بي­رويه و نا متناسب از منابع آب و خاك بدون توجه به حفظ اين منابع ، پيامد­هاي ناخوشايندي از قبيل فرسايش خاك را به دنبال دارد. برنامه­ريزي كاربري­اراضي، تعيين بهترين استفاده از زمين جهت رسيدن به حداكثر سوددهي مي­باشد به طوريكه اين اراضي براي ديگران در آينده نيز حفظ شود.تحقيق حاضر با عنوان برنامه­ريزي كاربري اراضي با هدف كاهش فرسايش در حوزه آبخيز مندرجان انجام گرديده است. بدين منظور ابتدا تناسب اراضي منطقه، براي كشت­هاي گندم و جو (آبي و ديم )، سيب­زميني و بادام ديم، به روش محدوديت ساده و همچنين تناسب اراضي براي مرتع به روش ككم انجام شد. سپس اقدام به ارائه سناريوهاي مختلف كاربري اراضي با در نظر گرفتن كلاس­هاي تناسب اراضي گرديد. كاربري فعلي اراضي به عنوان سناريو صفر، با استفاده از تصوير ماهواره­اي IRS_1D استخراج شد. در سناريو يك كاربري ( ايده آل ) نقشه­هاي نهايي تناسب همپوشاني گرديد و بهترين كلاس تناسب اراضي در مناطق همپوشان انتخاب گرديد. در سناريو دوم بهترين كلاس تناسب كاربري­هاي كشاورزي آبي وارد طرح پيشنهادي شد و در سناريو سوم بهترين كلاس تناسب كاربري بادام ديم در بخش­هايي از سناريو دوم كه كشاورزي آبي پذيرفته شده بود وارد طرح پيشنهادي گرديد. به منظور تصميم­گيري و انتخاب كاربري­هاي پيشنهادي در هر يك از بخش­هاي سناريوهاي مذكور از عامل فرسايش (متوسط فرسايش سالانه) و فاكتور اقتصادي (سود ناخالص) استفاده گرديد.بدين صورت كه هر كاربري كه ميزان فرسايش اراضي تحت تأثير آن كمتر بود به عنوان كاربري متناسب براي اين بخش انتخاب شد. در صورت معني دار نبودن اختلاف مقادير فرسايش تحت كاربري­هاي محتلف، كاربري سودآورتر بعنوان كاربري متناسب انتخاب گرديد. به منظور ارزيابي فرسايش منطقه از روش مورگان فيني استفاده گرديد. پس از انتخاب كاربري­ها در هر بخش از سناريوهاي مختلف، مدل فرسايش براي كل منطقه اجرا گرديد و متوسط فرسايش سالانه براي هر يك از سناريوها بدست آمد. نتايج بيانگر اين است كه منطقه مطالعاتي براي كاربري­هاي كشاورزي ديم داراي محدوديت اقليمي مي­باشد. به طور كلي محدوديت­هاي عمده اراضي، به ترتيب مربوط به فاكتورهاي توپوگرافي، خصوصيات فيزيكي و حاصلخيزي خاك مي­باشد. اراضي منطقه براي كاربري­هاي مرتع و بادام ديم تناسب بهتري دارد. نتايج ارزيابي اقتصادي نيز بيانگر اين است كه سودآورترين كاربري از بين كاربري­هاي كشاورزي، بادام ديم مي باشد. همچنين اراضي تحت كاربري سيب­زميني بيشترين فرسايش متوسط سالانه را به خود اختصاص مي دهند.