بررسي روابط شاخص نوسان جنوبي و دماي سطح آب اقيانوس‌هاي آرام و هند با بارش فصلي و ماهانه ايران

روغني ربانه، سلطاني كوپائي سعيد، بشري حسين،  مجله علوم آب و خاك ( علوم و فنون كشاورزي و منابع طبيعي) - دانشگاه صنعتي اصفهان .

چکیده:

شاخص نوسان جنوبي (Southern Oscillation Index, SOI) و الگوهاي دماي سطح آب اقيانوس (Sea Surface Temperature, SST) بر بارش بسياري از مناطق جهان تأثيرگذار است. در اين پژوهش، روابط ميان بارش ماهانه و فصلي ايران با SOI و SST اقيانوس­هاي آرام و هند بررسي شد. براي اين منظور، از داده‌هاي ماهانه بارش 50 ايستگاه سينوپتيك در ايران استفاده شد. به كمك نرم‌افزار Rainman سري فصلي و ماهانه بارش هر ايستگاه با چهار روش‌ (ميانگين SOI، فازهاي SOI، فازهاي SST اقيانوس آرام و فازهاي SST اقيانوس هند) با در نظر گرفتن زمان‌پيشي (Lead-time) صفر الي سه ماه، به گروه‌هاي مختلف تقسيم گرديد و اختلافات ميان گروه‌هاي بارش به كمك آزمون‌هاي آماري ناپارامتري كروسكال- واليس و كلموگروف- اسميرنف تحليل شد. صحت استفاده از روابط معني‌دار در پيش‌بيني احتمالي بارش ايران به كمك آزمون LEPS (Linear Error in Probability Space) برآورد گرديد. نتايج نشان داد كه شاخص SOI در فصل تابستان (ژوئيه - سپتامبر) به طور غيرهمزمان با بارش‌هاي ماه اكتبر (مهر) و پائيزه (اكتبر- دسامبر) در نواحي غرب و شمال‌غرب ايران و سواحل غربي درياي خزر رابطه معني‌دار و پايداري دارد. به طوري كه فازهاي النينو (منفي) و لانينا (مثبت) اغلب به ترتيب با افزايش و كاهش بارش در اين نواحي همراه هستند. استفاده از ميانگين SOI جهت پيش‌بيني بارش نواحي ذكر شده مناسب است، اما الگوهاي SST اقيانوس‌هاي آرام و هند به دليل رابطه ضعيف با بارش ايران و يا ناپايداري روابط، جهت پيش‌بيني بارش‌هاي ايران مناسب به نظر نمي‌رسند. بنابراين به دليل اين كه بارش‌هاي ايران در تمامي فصول تنها در ارتباط با شاخص SOI و SST اقيانوس­هاي آرام و هند نمي‌باشند، نرم‌افزار Rainman به عنوان ابزاري جامع براي مديريت منابع آب ايران در كليه فصول سال به شمار نمي‌آيد. پيشنهاد مي‌گردد تأثير دور ساير نوسانات اقيانوسي- اتمسفري با بارش ايران بررسي شود و بر اساس شاخص‌هاي نوسانات مؤثر بر بارش ايران، مدلي شبيه Rainman براي پيش‌بيني بارش ايران تهيه گردد.