الهام شایق (راهنما)

تحليل گستره خشكسالي در استان يزد بر اساس پنج شاخص مهم خشكسالي

چکیده:

خشكسالي يكي از پديده هاي خزنده محيطي است كه در مناطق خشك و نيمه خشك نمود بيشتري دارد.   بخش هاي مركزي، شرقي و جنوبي ايران با آب و هواي خشك و نيمه خشك از جمله اين مناطق به شمار مي رود. لذا بررسي ، شناسايي و تحليل خشكسالي در كشور ايران خصوصا استان كويري و بياباني يزد از ضرورت ويژه اي برخوردار است. در اين تحقيق جهت بررسي خشكسالي در ايستگاه سينوپتيك يزد و 31 ايستگاه غير سينوپتيك در سطح استان از 5 شاخص درصد از نرمال بارندگي(  I)، دهك هاي بارندگي (DPI)، ناهنجاري بارندگي(RAI)، بالم و مولي(BMDI) و بارش استاندارد شده(SPI) استفاده شده است. بدين منطور پس از جمع آوري داده هاي بارش ايستگاه هاي مورد نظر، نواقص آماري موجود از طريق همبستگي بين ايستگاه ها بازسازي شد. سپس محاسبه شاخص هاي   I، DPI و RAI در مقياس ماهانه و سالانه، شاخص BMDI در طي دوره هاي ارزيابي 7، 9 و 12 ماهه و شاخص SPI در مقياس هاي زماني 3، 6، 9 و 12 ماهه انجام گرفت و بر اساس مقادير حاصل از محاسبه هر يك از شاخص ها، طبق جداول مربوط به ظبقات مختلف خشكسالي شاخص هاي مورد نظر، اقدام به تعيين وضعيت خشكسالي در طول دوره آماري موجود در مقياس هاي زماني تحت مطالعه شد. سپس با توجه به وضعيت خشكسالي تعيين شده براي هر كدام از ايستگاه ها در مقياس هاي زماني مورد نظر، هر يك از شاخص ها با يكديگر مقايسه شدند و درصد تفاوت و تشابه هر شاخص با چهار شاخص ديگر مورد محاسبه و بررسي قرار گرفت.   همچنين پس از تعيين وضعيت خشكسالي هر كدام از ايستگاه هاي مورد مطالعه، درصد وضعيت هاي مختلف خشكسالي مشخص شده توسط هر كدام از شاخص هاي درصد از نرمال بارندگي(  I)، ناهنجاري بارندگي(RAI) و دهك هاي بارندگي (DPI) در مقياس سالانه، شاخص بالم و مولي در طي دوره هاي ارزيابي 9 و 12 ماهه(BMDI) و بارش استاندارد شده در مقياس زماني 12 ماهه(12(SPI   در 33 ايستگاه تحت مطالعه تعيين شد. پس از طي مراحل مذكور مشخص شد، بيشترين درصد تشابه بين دو شاخص RAI و DPI وجود دارد، چنانكه هر دو شاخص در ايستگاه هاي مورد مطالعه وضعيت مشابه خشكسالي شديد را نشان دادند و از بين 5 شاخص مورد بررسي اين دو شاخص بيشتربن كارآيي را جهت مانيتورينگ خشكسالي هواشناسي دارا مي باشند و هر دو شاخص جهت پايش خشكسالي استاتيك استفاده مي شوند. اما نظر به اينكه شاخص هاي استاتيك در مقياس ماهانه و در ايستگاه هاي مناطق خشك جهت پايش خشكسالي با مشكل محاسبه مواجه مي شوند توصيه مي شود كه از شاخص هاي ديناميك SPI و BMDI كه درصد تشابه قابل قبولي نيز با يكديگر دارند، استفاده شود. شاخص SPI با مقياسهاي زماني 6 و 12 ماهه ارجحيت دارد زيرا در اين مقياسها با مشكل محاسبه مواجه نبوده و قادر است ارزيابيهاي ماهانه از خشكسالي را در اختيار قرار دهد. همچنين شاخص BMDI در طي دوره هاي ارزيابي 7 و 9 ماهه كه محدود به دوران بارش مي شود قابليت حوبي در مقايسه سالهاي آماري از نظر شدت خشكسالي در يك ماه معين دارد.