سوسن براتی قهفرخی (راهنما)
بررسي تغييرات كاربري اراضي و تاثير آن در رفتار هيدرولوژيك زير حوزه قلعه شاهرخ سد زاينده رود در طول دوره زماني 1381-1354
چکیده:
حيات بشر بر روي كره زمين بخصوص از زماني كه انسان به تكنولوژي دست يافت منشاء تحولات عظيمي در سطح زمين گرديد. از جملة اين تحولات، مي توان به تغيير كاربري اراضي بدون درنظر گرفتن پتانسيل و قابليت اراضي اشاره كرد كه تأثيرات بسيار منفي و غيرقابل جبراني مانند تغيير در پوشش گياهي، افزايش زمين هاي باير و شخم خورده، قطع درختان جنگلي، دگرگوني و تخريب اراضي، افزايش فرآيند بياباني شدن، آلودگي آبها و منابع زيستي و... به همراه داشته است. نكته حائز اهميت اين است كه تغييرات كاربري اراضي تأثير مستقيم بر روي فرآيندهاي هيدرولوژيك حوزه ، بواسطه ارتباط با رژيم تبخير و تعرق از يك طرف و درجه، نوع و پوشش زمين از طرف ديگر دارد و گرايش زيادي به كاهش نفوذ عمقي و ايجاد هرزآب و افزايش فرسايش آبي و بادي با افزايش تغييرات زمين وجود دارد. بنابراين يكي از مناسب ترين روشها در مطالعه تأثير تغيير كاربري اراضي و كمي كردن اثرات آن، بررسي تغييرات پارامترهاي هيدرولوژيك حوزه به دنبال تغيير كاربري اراضي است. در اين تحقيق، جهت بررسي ارتباط بين تغييرات كاربري اراضي و رفتار هيدرولوژيك حوزه، حوزه آبخيز قلعه شاهرخ با مساحت 1/150980 هكتار انتخاب گرديد. بااستفاده از تصاوير ماهواره اي MSS سال 1975، TM سال 1990 و ETM+ سال 2002 نقشه هاي كاربري اراضي، شماره منحني و ضريب رواناب حوزه در سالهاي 1354، 1369 و 1381 تهيه گرديد. سپس به بررسي روند تغييرات كاربري اراضي در دوره هاي مورد مطالعه و تأثيرآن درتغيير شماره منحني ( CN ) ، ارتفاع رواناب ( Q ) و ضريب رواناب ( C ) حوزه پرداخته شد. نتايج حاصل از اين تحقيق نشان داد كه طي سالهاي 1354 تا 1369 بيشترين تغيير كاربري مربوط به تبديل مراتع با پوشش متوسط به ديمزارها و اراضي زراعي آبي و در درجه دوم تبديل اين مراتع به مراتع تخريب يافته با پوشش پراكنده است. در طي سالهاي 1369 تا 1381 بيشترين تغيير كاربري در مراتع فقير و اراضي با پوشش پراكنده است كه به همراه بخشي از مراتع نسبتاً متوسط به ديمزارها و زراعت آبي تبديل شده اند. به دنبال اين تغييرات كاربري اراضي، CN وزني وC وزني حوزه در دورة اول مطالعه به ترتيب 1/1 و 03/0 و در دورة دوم مطالعه 24/0 و 02/0 افزايش داشته است. همچنين از سال 1354 تا 1369 ميزان افزايش ارتفاع رواناب به طور متوسط 25/0 ميلي متر در سال و طي سالهاي 1369 تا 1381، 075/0 ميلي متر در سال بوده است.
